1990’ların başında SSCB’ye bağlı ülkelerin bağımsızlıklarını kazanmasının ardından ülkelerinde ortaya çıkan aşırı yoksulluk, ücret düşüşleri ve siyasi istikrarsızlık gibi nedenlerle bu ülkelerden, ülke sınırlarının dışına yoğun göçler yaşanmıştır. Post-Sovyet göçleri olarak adlandırılan bu göçlerde Türkiye, mevcut iş gücü talebi, uyguladığı esnek vize uygulamaları, coğrafi yakınlığı gibi nedenlerle göçmenler için önemli bir hedef ülke konumuna gelmiştir. Bu çalışmada İstanbul Kumkapı’da tekstil sektöründe çalışan eski Sovyet ülke kökenli kadın göçmenlerin emek piyasasındaki konumları ele alınmaktadır. Araştırma kapsamında bu göçmen kadınların; göçe karar süreçleri, göç etmelerinin ekonomik ve sosyal nedenleri, çalışma koşulları, aile ekonomilerine sağladıkları destek, boş zaman ve mekân değerlendirme biçimleri, geri dönüş eğilimleri, ileriye dönük planları ve emek piyasasına katılımda önemli bir merkez olan Kumkapı semtiyle ilişkileri gibi konuların irdelenmesi hedeflenmiştir. Kumkapı’da gerçekleştirilen nitel çalışmada 6 kadın göçmenle derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Genellikle katılımcılar, özellikle ucuz iş gücü sağlamaları, görece nitelikli ve eğitimli olmaları, birçoğu kaçak çalışan olmaları ve işverenin birçok masrafını azaltması gibi nedenlerle emek piyasasında talep görmektedir. Düzenli veya düzensiz olarak yalnızca tekstil sektöründe değil; ev, bakım ve ofis hizmetlerinde de çalışan; kentin ve ekonominin silik, görünmeyen yüzleri olarak değerlendirilebilecek göçmen kadınların esasen sosyal sermayelerine çok da ters düşen işler yapmadıkları, göç süreçlerinde en büyük motivasyon kaynaklarının ise aracıları olduğu gözlemlenmiştir.
Türkiye’ye kadın emek göçü • Göçün kadınsılaşması • Kumkapı • Düzensiz göç • Göçmen kadın profili
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Akalın, A. E. (2014). Türkiye’de ev hizmetlerinde çalışan göçmen kadınların toplumsal ve iktisadi varoluş stratejileri üzerine sosyolojik bir analiz (Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
- Aslan, Ş. ve Güzel, Ş. (2016). Uluslararası göç ve göçün kadın üzerine etkileri. A. Diken ve A. Buluş (Ed.), 2nd International Congress on Applied Sciences: Migration, Poverty and Employment içinde (s. 310–320). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu.
- Birgül, S. (2013). İstanbul Kumkapı, Telli Odalar Sokak’ta yaklaşık son yirmi yıllık (1994-2013) değişimin incelenmesi ve değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni. jsp adresinden edinilmiştir.
- Bulut, R. (2016). Eski Sovyetler Birliği ülkelerinden Türkiye’ye legal ve illegal işgücü göçleri. A. Diken ve A. Buluş (Ed.), 2nd International Congress on Applied Sciences: Migration, Poverty and Employment içinde (s. 70–76). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu.
- Çakırer Özservet, Y. (2014). You know, we live in fear: Transit migrants with their neglected disabilities in Istanbul – Kumkapı. International Journal of Architecture and Planning, 1(2), 20–36.
- Deniz, A. ve Özgür, E. M. (2010). Rusya’dan Türkiye’ye ulusaşırı göç: Antalya’daki Rus göçmenler. Ege Coğrafya Dergisi, 19(1), 13–30.
- Gür Geden, A. (2014). İç ve dış göç bağlamında Kumkapı’da sosyal çatışma (Yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul). https://tez.yok.gov.tr/ UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
- Gür Geden, A. ve Adıgüzel, Y. (2016). Ayrımcılık ve sömürü: Kumkapı’daki Afrikalı sığınmacıların çalışma koşulları ve sığınmacılara yönelik tutumlar. Middle East Journal of Refugee Studies, 1(1), 5–18.
- İçduygu, A. (2004). Türkiye’de kaçak göç. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası.
- Kurt, A. (2014). Küreselleşme kapsamında göç ve emeğin feminizasyonu (kadınsılaşması): Trabzon hizmet sektöründe yabancı göçmen kadın emeği (Yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp adresinden edinilmiştir.
- Özkul D. (2012). Ulus ötesi göç: Uluslararası göç yazınında yeni bir paradigma. S. G. Ihlamur, N. Öner, A. Öner Şirin (Ed.), Küreselleşme çağında göç içinde (s. 483–500). İstanbul: İletişim.
- Şenol Sert, D. (2012). Uluslararası göç yazınında bütünleyici bir kurama doğru. S. G. Ihlamur, N. Öner, A. Öner Şirin (Ed.), Küreselleşme çağında göç içinde (s. 29–47). İstanbul: İletişim.
- Tarih Bilimi.(2017). Bağımsız Devletler Topluluğu. http://www.tarihbilimi.gen.tr/makale/ bagimsiz-devletler-toplulugu/ adresinden edinilmiştir.
- Toksöz, G., Erdoğdu, S. ve Kaşka, S. (2012). Türkiye’ye düzensiz emek göçü ve göçmenlerin iş piyasasındaki durumları (IOM Proje Raporu). http://acikarsiv.ankara.edu.tr/browse/25305/ adresinden edinilmiştir.
- Ünlütürk Ulutaş, Ç. ve Kalfa, A. (2009). Göçün kadınlaşması ve göçmen kadınların örgütlenme deneyimleri. Fe Dergi, 1(2), 13–28. http://cins.ankara.edu.tr/goc.html adresinden edinilmiştir.
- Yapar Saçık, S. (2013). Türkiye’de bavul ticaretinin dış ticaret içerisindeki yeri ve büyüme – bavul ticareti ilişkisi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(4), 807–815.
- Yükseker, H. D. (2003). Laleli – Moskova mekiği: Kayıtdışı ticaret ve cinsiyet ilişkileri. İstanbul: İletişim.
